Στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κατά της Γερμανίας προσέφυγε η εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης για τα «λύτρα» αξίας ...2,5 δισ. δραχμών (περίπου 7,5 εκατομμύρια ευρώ σε σημερινές τιμές) που ζήτησε και πήρε ο τότε τοποτηρητής του Τρίτου Ράιχ, Μαξ Μέρτεν, προκειμένου να γλιτώσει 9.000 Εβραίους της πόλης από το Ολοκαύτωμα.
Η μάχη της εβραϊκής κοινότητας στα πλαίσια του ελληνικού δικαστικού συστήματος κρατάει δύο δεκαετίες και δεν έχει αποδώσει καρπούς, αφού πάντα κρίνεται ότι η Γερμανία έχει «αμνηστευθεί» με διεθνή συμφωνία.
Η δικαστική διαδικασία για τη διεκδίκηση των λύτρων άρχισε το 1997 στα ελληνικά δικαστήρια και κράτησε 17 χρόνια. Τον περασμένο Δεκέμβριο το αίτημα της Ισραηλιτικής Κοινότητας απορρίφθηκε οριστικά από τον Αρειο Πάγο.
«Είναι το τέλος μίας μακράς διαδικασίας. Τελειώσαμε με τα ελληνικά δικαστήρια και τώρα ελπίζουμε ότι το ΕΔΑΔ μπορεί να βοηθήσει να επιστραφούν τα λύτρα που η εβραϊκή κοινότητα πλήρωσε στους Γερμανούς» ανέφερε ο πρόεδρος της κοινότητας, Νταβίντ Σαλτιέλ.
Σύμφωνα με το δημοσίευμα της εφημερίδας «ΤΑ ΝΕΑ», ο γερμανός τοποτηρητής, ο διαβόητος Μαξ Μέρτεν που συντόνισε την εξαφάνιση της εβραϊκής κοινότητας της Θεσσαλονίκης, είχε εκβιάσει, λύτρα για να απελευθερώσει 9.000 Εβραίους (κυρίως αρρώστους και ανήμπορους) και να μην σταλούν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Στις 11 Ιουλίου 1942 τα γερμανικά στρατεύματα συγκέντρωσαν στην Πλατεία Ελευθερίας τους άντρες της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης ηλικίας 18-45 ετών. Από εκεί τους οδήγησαν σε καταναγκαστικά έργα σε όλη την Ελλάδα. Οι αιχμάλωτοι εργάζονταν σε βάρδιες των 10 και 12 ωρών και μέσα σε δύο μήνες το ποσοστό θνησιμότητας έφτασε το 12%.
Προκειμένου να συγκεντρώσει το ποσό η κοινότητα εκποίησε περιουσιακά της στοιχεία και αναζήτησε δωρεές.
Μετά τη λήξη του πολέμου ο Μέρτεν συνελήφθη από τους Αμερικανούς στην κατεχόμενη Γερμανία. Το 1946 οι Αμερικανοί πρότειναν την παράδοσή του στις ελληνικές αρχές, στα πλαίσια της συμφωνίας που οι Σύμμαχοι είχαν υπογράψει το 1943 για την παράδοση των εγκληματιών πολέμου στις χώρες διάπραξης των εγκλημάτων τους αλλά η ελληνική πλευρά δια του Έλληνα στρατιωτικού ακολούθου στο Βερολίνο, στρατηγού Ανδρέα Υψηλάντη, πρότεινε την απελευθέρωσή του λόγω της άμεμπτης συμπεριφοράς του και των ανεκτίμητων υπηρεσιών του προς την Ελλάδα.
