Πολέμησαν στο πλευρό των Γερμανών και του Χίτλερ, φρόντισαν τους γερμανούς στρατιώτες και έγιναν φίλοι τους. Πώς αντιμετωπίζουν σήμερα οι Εβραίοι της Φινλανδίας την -όχι και τόσο γνωστή σε πολλούς- συμμαχία τους με τους Ναζί κατά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο;
Το Σεπτέμβριο... του 1941 ένας στρατιωτικός γιατρός προέβη σε μια τόσο ηρωική πράξη, για την οποία του απονεμήθηκε Σιδηρούς Σταυρός.
Αδιαφορώντας για την ασφάλειά του ο διοικητής Leo Skurnik, περιφερειακός γιατρός ο οποίος κάποτε φιλοδοξούσε να γίνει πιανίστας, οργάνωσε την εκκένωση ενός νοσοκομείου στο πεδίο της μάχης κοντά στα ρωσο-φινλαδικά σύνορα, σώζοντας τις ζωές περισσοτέρων από 600 αντρών, συμπεριλαμβανομένων και μελών των SS.
Ο Skurnik δεν ήταν ο μοναδικός στρατιώτης που παρασημοφορήθηκε με Σιδηρούν Σταυρό στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο -περισσότεροι από 4 εκατομμύρια άνθρωποι βραβεύτηκαν με αυτό το παράσημο.
Ο Skurnik όμως ήταν Εβραίος.
Αλλά δεν ήταν ο μοναδικός Εβραίος που πολέμησε στο πλευρό των Γερμανών.
Πάνω από 300 Εβραίοι ενώθηκαν με τους Ναζί, όταν η Φινλανδία μπήκε στον πόλεμο τον Ιούνιο του 1941.
Η συμμαχία του Χίτλερ με την ομάδα των ανθρώπων που είχε ορκιστεί να εξολοθρεύσει, είναι μία από τις πιο εκπληκτικές πτυχές του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, την οποία όμως σχεδόν κανείς –συμπεριλαμβανομένων των Φινλανδών- δε γνωρίζει, γράφει ο Paul Kendall σε πρόσφατο άρθρο του στη βρετανική εφημερίδα The Telegraph.
«Ζούσα 25 χρόνια εδώ ήδη, όταν άκουσα για πρώτη φορά αυτήν την ιστορία. Και είμαι Εβραίος» δήλωσε ο John Simon, ένας Νεοϋορκέζος ο οποίος μετακόμισε στο Ελσίνκι το 1982. «Είναι μια ιστορία που δε λέγεται πολύ εδώ».
Οι βετεράνοι Εβραίοι –κάποιοι από τους οποίους είναι ακόμη ζωντανοί- επιμένουν ότι δε μετανιώνουν και δε νιώθουν ντροπή για τις πράξεις τους. Ωστόσο, αν περάσει κανείς ένα βράδυ μαζί τους συζητώντας και με άλλα μέλη της κοινότητας, οι οποίοι μελέτησαν τα γεγονότα εις βάθος, μπορεί να αντιληφθεί ότι μέσα τους γίνεται μια «μάχη», σχολιάζει ο αρθρογράφος.
Η πρώτη «γεύση» από το στρατό που πήρε ο Aron Livson ήταν το 1939. Ήταν 23 ετών, ζούσε στην πόλη Vyborg και συντάχθηκε με το στρατό όταν η Σοβιετική Ένωση εισέβαλε στη Φινλανδία. Ο ίδιος, όσο και πολλοί άλλοι Εβραίοι, ήταν αποφασισμένος να κάνει το καθήκον του όσο καλύτερα μπορούσε, δίνοντας ακόμη και τη ζωή του για την πατρίδα του.
Σχεδόν χωρίς καμία εξαίρεση, οι Εβραίοι της Φινλανδίας κατάγονταν από ρώσους στρατιώτες, που είχαν εγκατασταθεί στην περιοχή κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής τους θητείας. (Βάσει νόμου στη Ρωσία, οι Εβραίοι εξαναγκάζονταν να υπηρετήσουν στο στρατό από την ηλικία των 10 ετών, μέχρι και για 25 χρόνια).
Στην υπόλοιπη Φινλανδία τους αντιμετώπιζαν με καχυποψία, μέχρι την ανεξαρτησία της χώρας από τη Ρωσία το 1917 και τον πόλεμο που ξέσπασε το 1939, όταν στον εβραϊκό πληθυσμό της περιοχής παρουσιάστηκε μια «ευκαιρία» να αποδείξουν πόσο πιστοί και αφοσιωμένοι πολίτες ήταν.
Ο Livson αγωνίστηκε τόσο γενναία, επιδεικνύοντας πρωτοβουλία και επιδεξιότητες, που του «χάρισαν» το βαθμό του λοχία.
Όταν ο Χίτλερ εισέβαλε στη Σοβιετική Ένωση με την Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα, η Φινλανδία είχε μια ευκαιρία να ανακτήσει τα εδάφη που είχε χάσει κατά τη διάρκεια του Χειμερινού Πολέμου και ένωσε τις δυνάμεις της με τη Γερμανία.
Ο Livson, όπως και άλλοι Εβραίοι, είχε ακούσει για τις θηρωδίες του Χίτλερ εναντίον των Εβραίων, όμως όταν έφτασε η διαταγή για να συνταχθούν με τις γερμανικές δυνάμεις κατά της Σοβιετικής Ένωσης, δεν σκέφτηκε ούτε για ένα λεπτό να μην υπακούσει, προσθέτει ο αρθρογράφος.
Σήμερα είναι 97 ετών. Η φωνή του παραμένει δυνατή και καθαρή, η χειραψία του σταθερή και οι απόψεις του ακλόνητες.
«Έπρεπε να κάνω το καθήκον μου, όπως όλοι οι άλλοι. Δεν ήμασταν Εβραίοι που πολεμούσαμε στο φινλανδικό στρατό. Ήμασταν Φινλανδοί πολίτες, Φινλανδοί στρατιώτες, που πολεμούσαμε για την πατρίδα μας» είπε ο ίδιος στο δημοσιογράφο.
Εκτός από το ότι έκαναν το καθήκον τους ως στρατιώτες και απέδειξαν την αφοσίωσή τους στην πατρίδα τους, οι βετεράνοι Εβραίοι της Φινλανδίας επιμένουν ότι είναι χαρούμενοι που πολέμησαν και για ακόμη έναν λόγο: Η Φινλανδία και η Γερμανία πολεμούσαν σε διαφορετικούς πολέμους, λένε. Ένας ήταν πόλεμος αυτοάμυνας, και ο άλλος κατάκτησης.
«Δεν είχα να κάνω με Γερμανούς. Δεν υπήρχαν Γερμανοί εκεί που υπηρετούσα εγώ. Βρίσκονταν 200 χιλιόμετρα πιο βόρεια από το δικό μου σύνταγμα» είπε ακόμη ο Livson.
Η ιστορία του Livson όμως μάλλον διαφέρει, από αυτήν άλλων Εβραίων της Φινλανδίας.
Στα σύνορα με τη Ρωσία, στην περιοχή της Καρελίας, φινλανδικά και γερμανικά στρατεύματα πολεμούσαν μαζί και οι Εβραίοι είχαν να αντιμετωπίσουν δύο εχθρούς: έναν μπροστά τους και έναν δίπλα τους.
Ζούσαν με ένα διαρκή φόβο ότι θα αποκαλυφθεί η ταυτότητά τους, όμως οι γερμανοί στρατιώτες δεν ασχολήθηκαν περισσότερο. Ήταν Φινλαδνοί, είχαν την υποστήριξη των ανωτέρω τους και οι Γερμανοί –παρότι πολλές φορές ένιωθαν έκπληξη που πολεμούσαν μαζί με Εβραίους- δεν είχαν καμία εξουσία να τους επικρίνουν. Μάλιστα, αναγκάζονταν να χαιρετούν στρατιωτικά έναν εβραίο αξιωματικό, αναφέρει ακόμη ο Kendall.
Στη Φινλανδία μπορεί να υπήρχαν γερμανικά στρατεύματα και στο Ελσίνκι γερμανική διοίκηση και η Γκεστάπο, όμως η χώρα απέρριψε τις απαιτήσεις του Χίτλερ να εισαχθούν αντι-εβραϊκοί νόμοι.
Όταν ο Χίμλερ, ο αρχιτέκτονας της «Τελικής Λύσης», επισκέφθηκε τη Φινλανδία τον Αύγουστο του 1942 και έθεσε στον πρωθυπουργό Jukka Rangell το «Εβραϊκό Ζήτημα», ο Rangell απάντησε: «Δεν έχουμε τέτοιο θέμα».
Ο John Simon, ο οποίος έχει πάρει πολλές συνεντεύξεις από βετεράνους για πολλά χρόνια σχολίασε το εξής: «Πρέπει να θυμάται κανείς ότι μόλις πριν από 20 χρόνια η Φινλανδία είχε περάσει ένα φριχτό εμφύλιο πόλεμο, που είχε χωρίσει την κοινωνία στη μέση. Από τότε, ορισμένοι λαμπροί πολιτικοί, έκαναν συντονισμένες προσπάθειες για να ενώσουν ξανά τη χώρα. Οι Εβραίοι αποτελούσαν μέρος αυτής της κίνησης».
Φιλίες Εβραίων με στρατιώτες της Βέρμαχτ
«Έχω ακούσει μια ιστορία για έναν εβραίο στρατιώτη, ο οποίος επέστρεφε στην κατασκήνωση μαζί με έναν γερμανό στρατιώτη. Ο Εβραίος είπε στο Γερμανό να μην αποκαλύψει ότι είναι Εβραίος και τότε ο δεύτερος του απάντησε το εξής: ‘Μα, δε θα σου συμβεί τίποτε. Εσύ είσαι φινλανδός στρατιώτης. Εγώ θα βρω μπελά’» ανέφερε ο Simon.
Ένα λεύκωμα που ανήκε στην Chaje Steinbock, μια εβραία νοσοκόμα στο κεντρικό νοσοκομείο στο Oulu, περίπου 600 χιλιόμετρα βόρεια του Ελσίνκι, περιέχει πολλά εγκάρδια μηνύματα που της έγραψαν γερμανοί στρατιώτες.
«Στην αγαπημένη μου. Σου έχω πει τι είσαι για μένα. Το τι είμαι εγώ για σένα δεν σου ζήτησα ποτέ να μου πεις. Δεν θέλω να ξέρω, δε θέλω να το ακούσω, γιατί όταν γνωρίζει κανείς πολλά καταστρέφεται η ευτυχία. Θα σου πω μόνο ένα πράγμα: θα σου δώσω ό,τι επιθυμήσει η καρδιά σου. Είσαι η γυναίκα που αγάπησα πάνω απ’ όλα. Μέχρι τώρα δεν πίστευα ότι κάτι τέτοιο υπάρχει» της είχε γράψει ένας στρατιώτης που υπογράφει με το όνομα Rudy.
Μία άλλη γυναίκα, η Dina Poljakoff, που εργαζόταν ως βοηθός νοσοκόμα, βραβεύτηκε με Σιδηρούν Σταυρό. Ήταν η τρίτη και τελευταία από τους Εβραίους της Φινλανδίας που τους δόθηκε το παράσημο αυτό.
«Οι ‘μη Άριες’ γυναίκες δεν έπρεπε να περιποιούνται τους ‘Αρίους’ και παρότι οι Γερμανοί γνώριζαν ότι η μητέρα μου ήταν Εβραία, τη συμπαθούσαν» λέει η Aviva Nemes-Jalkanen, η κόρη της Steinbock.
Υπάρχουν αναφορές ότι Γερμανοί επισκέφτηκαν μια φορά μια συναγωγή, η οποία στήθηκε στην πρώτη γραμμή. «Ήταν μια απίστευτη εικόνα. Γερμανοί στρατιώτες με τις στολές τους κάθονταν δίπλα σε εβραίους που προσεύχονταν» είχε πει ο Rony Smolar, γιος του Isak Smolar, ο οποίος ίδρυσε τη συναγωγή, σε ένα συνέδριο στις ΗΠΑ το 2008.
Βέβαια, πολλές από τις «πτυχές» του Ολοκαυτώματος παρέμεναν κρυφές μέχρι τότε.
Οι εβραίοι στρατιώτες δε γνώριζαν για τους θαλάμους αερίων και τα φριχτά βασανιστήρια στο Άουσβιτς, το Νταχάου και το στρατόπεδο συγκέντρωσης Μπέργκεν – Μπέλζεν.
Πολλοί όμως είχαν επικοινωνία με συγγενείς τους στην Πολωνία και άλλες χώρες της ανατολικής Ευρώπης. «Λάμβαναν γράμματα. Γνώριζαν για τις εκτοπίσεις» λέει ο Simo Muir, επίκουρος καθηγητής Εβραϊκών Σπουδών στο πανεπιστήμιο του Ελσίνκι.
Ο Leo Skurnik γνώριζε πολύ καλά τι συνέβαινε. Ένας διακεκριμένος επιστήμονας, η καριέρα του οποίου είχε επηρεαστεί από τον αντισημιτισμό στη Φινλανδία, είχε λάβει γράμματα από συγγενείς του οι οποίοι τον ενημέρωσαν τι συνέβαινε στην Ευρώπη. «Γνώριζε αρκετά για να φοβάται» λέει ο γιος του Samuli. «Ήταν όμως γιατρός και υπεύθυνος για τη ζωή τόσο των γερμανών, όσο και των φινλανδών στρατιωτών και αρνήθηκε να κάνει διακρίσεις».
«Αν θα περιέγραφε κανείς τον πατέρα μου, ένα χαρακτηριστικό που ξεχωρίζει ήταν ο ανθρωπισμός του. Είχε πάρει τον όρκο του Ιπποκράτη και δε μπορούσε να στρέψει το βλέμμα του μακριά από έναν τραυματισμένο άνθρωπο, ανεξάρτητα από την εθνικότητά του» πρόσθεσε.
«Ήταν πραγματικά πολύ δύσκολα. Υπήρχαν πολλοί τραυματίες και ο πατέρας μου δεν είχε αρκετά φάρμακα. Όμως δεν το έβαλε κάτω» είπε ακόμη. Μάλιστα, κάποια στιγμή έσπευσε και έσωσε μερικούς τραυματίες γερμανούς στρατιώτες, ενώ δεν τολμούσε να πάει κοντά τους κανένας αξιωματικός. Επίσης, πήρε την απόφαση να εκκενώσει το νοσοκομείο στο πεδίο της μάχης, πράξη για την οποία τον βράβευσαν με τον Σιδηρούν Σταυρό.
Όμως ο Skurnik αρνήθηκε να παραλάβει το παράσημο αυτό (το ίδιο έπραξαν και οι Salomon Klass και Dina Poljakoff).
Ο Leo Skurnik (αριστερά) και ο Salomon Klass (δεξιά)
«Όταν οι Γερμανοί αποφάσισαν ότι ήθελαν να δώσουν αυτό το παράσημο στον πατέρα μου, το είπαν στον Στρατηγό Siilasvuo. Εκείνος ενημέρωσε τον πατέρα μου, ο οποίος πίστεψε ότι είχε γίνει κάποιο λάθος και αποφάσισε να δει τι θα γίνει, όταν το Βερολίνο μάθαινε ότι ήταν Εβραίος. Τελικά, λίγο καιρό μετά ο Στρατηγός του είπε ότι το παράσημο είχε εγκριθεί.
Ο πατέρας μου του απάντησε: ‘Καλέ μου φίλε, πιστεύεις ότι μπορώ να δεχτώ ένα τέτοιο παράσημο; Πες στους γερμανούς συναδέλφους σου ότι θα σκουπίσω τον κ… μου με αυτό!’
Ο Στρατηγός είπε στους Γερμανούς ακριβώς ό,τι είχε πει ο πατέρας μου, λέξη προς λέξη. Τότε εκείνοι εξοργίστηκαν και του ζήτησαν να τον παραδώσει για να τιμωρηθεί. Όμως ο Siilasvuo αρνήθηκε» είπε ακόμη ο γιος του Skurnik.
Πράξεις αντίστασης
Υπήρχαν αρκετές τέτοιου είδους πράξεις αντίστασης κατά τη διάρκεια του πολέμου.
Ένας γιατρός, που είχε τοποθετηθεί στην Oulu, αρνήθηκε να χειρουργεί Γερμανούς και μεταφέρθηκε σε άλλο τομέα.
Η Sissy Wein, εβραία τραγουδίστρια, που ήταν η «απάντηση» της Φινλανδίας στη Vera Lynn, αρνήθηκε να ψυχαγωγεί τα γερμανικά στρατεύματα.
Ο αδερφός και ο πατέρας του Aron Livson, που είχαν τοποθετηθεί στην πόλη Kotka περιφρονούσαν τους «συμμάχους» τους σε καθημερινή βάση. «Ο αδερφός μου, που ήταν λοχίας στην αεροπορία, δε χαιρετούσε τους Γερμανούς και όταν αυτοί πήγαιναν στο μαγαζί του πατέρα μου, εκείνος τους πετούσε έξω. Μια τέτοιου είδους συμπεριφορά σε οποιοδήποτε άλλο μέρος της Ευρώπης, συνεπαγόταν σίγουρο θάνατο» θυμάται ο Livson.
Μετά το τέλος του πολέμου, και την αποκάλυψη των θηριωδιών του Ολοκαυτώματος, οι εβραίοι φινλανδοί στρατιώτες και η ευρύτερη εβραϊκή κοινότητα ένιωσε δυσφορία. Σε μια συνάντηση βετεράνων στο Τελ Αβίβ το 1946 οι Φινλανδοί αντιμετωπίστηκαν ως προδότες και δεν έγιναν δεκτοί, σχολιάζει ακόμη ο αρθρογράφος.
Πολλοί αναρωτιούνταν αν, ακριβώς επειδή βοήθησαν το Χίτλερ, εκείνος κατάφερε να παραμείνει στην εξουσία περισσότερο καιρό, με αποτέλεσμα να στείλει πολλούς Εβραίους στους θαλάμους αερίων και αν τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι διαφορετικά.
«Δε βοηθήσαμε τους Γερμανούς. Είχαμε έναν κοινό εχθρό, που ήταν οι Ρώσοι και αυτό ήταν όλο» ανέφερε επίμονα ο επικεφαλής των βετεράνων εβραίων της Φινλανδίας, Kent Nadbornik.
